Kökudiskur eða fyrirdiskur – Eða eitthvað allt annað?

siglufjörður önundarfjörður Kökudiskur vinstra megin við bollann Kökudiskur eða fyrirdiskur – fáskrúðsfjörður hvítársíða hörgárdalur Eða eitthvað allt annað?
Fyrirdiskur og kaffibolli – hvaða nafni sem diskurinn nefnist þá er hann vinstra megin við bollann.

Kökudiskur eða fyrirdiskur? Eða eitthvað allt annað?

Fríður skrifaði mér og sagðist alltaf þurfa að hugsa sig um þegar hún setti diskinn fyrir meðlætið við hliðina á bollanum.

Svarið er imbareglan: Viðhaldið til vinstri, þ.e. Vi-vi. Þannig er auðvelt að muna að kökudiskurinn eða hvað hann nú heitir, á að vera vinstra megin.

Í kjölfarið var sett fyrirspurn á fasbókina til að athuga hvaða nafn fólk hefði yfir þennan disk. Í minni barnæsku á Fáskrúðsfirði var alltaf talað um fyrirdisk. Aftur á móti var talað um kökudisk á bernskuheimili Bergþórs í Reykjavík, en mamma hans var úr Hörgárdal og pabbi er úr Hvítársíðu í Borgarfirði.

Svör bárust alls staðar af landinu og margt fróðlegt kom upp úr dúrnum. Það er mjög misjafnt hvað fólk nefnir þennan disk og í raun ekki hægt að búa til reglu eftir landshlutum, en þó má heita að F-diskarnir séu nokkuð ráðandi á Austur- og N-landi allt vestur á sunnanverða Vestfirði, þ.e.

ÍSLENSKTKAFFIMEÐLÆTIEFTIRRÉTTIRSMÁKÖKURFASBÓKFÁSKRÚÐSFJÖRÐURÍSLANDBORGARFJÖRÐURHÖRGÁRDALUR

🇮🇸

Viðar, Hlöðver, Bergþór og Albert með kaffibolla og fyrirdiska fyrir framan sig (fyrirdiskurinn vinstra megin við bollannn) Fyrirdiskar - kökudiskar kökudiskur fylgidiskur Meðlagsdiskur, eitt dæmi hef ég heyrt um meðlagsdisk frá konu sem fæddist í Höfðahverfi árið 1914. Hjádiskur Deserdiskur Lítill diskur Lausadiskur Brauðdiskur hliðardiskur
Viðar, Hlöðver, Bergþór og Albert með kaffibolla og fyrirdiska fyrir framan sig (fyrirdiskurinn vinstra megin við bollannn).

Fyrirdiskar  Að mestu á Austurlandi, þó ekki algengt þar.

Fylgidiskar Þekkist víða á landinu.

Kökudiskur virðist algengastur SV-lands , a.m.k. frá Vestmanneyjum og upp á Akranes, en finnst þó alls staðar á landinu, t.d. á Flateyri og alloft á Akureyri.

N- og A-lands nefna margir að kökudiskar séu diskarnir sem hafðir eru undir kökurnar, sem Sunnlendingar nefna oft föt, tertuföt eða tertudiska. Kona ein á Héraði segir: „Ílangur kökudiskur var t.d. fyrir jólaköku eða aðra formköku. Nafnið kökudiskur er því dregið af því. Smákökudiskar voru oft rúnnaðir og aðeins djúpir, ég held að engum heima hefði dottið í hug að kalla þessa diska tertudiska.”

Svo koma fyrir dæmi um mörg önnur heiti, í bland við fylgidiska, fyrirdiska og kökudiska:

Hliðardiskur (víðast á landinu eru dæmi um það)

Meðdiskur (víða, t.d. á Vopnafirði, Þistilfirði, Siglufirði, Skagafirði, Ströndum, en fannst ekki sunnanlands),

Meðlagsdiskur, eitt dæmi hef ég heyrt um meðlagsdisk frá konu sem fæddist í Höfðahverfi árið 1914.

Hjádiskur (A og N-lands)

Deserdiskur (Flóinn)

Lítill diskur (V-Hún. og Skaftaf.)

Lausadiskur (Akureyri og Hafnarf.)

Brauðdiskur (Skagaf.)

Gera má ráð fyrir að á heimilum hafi það heiti verið ráðandi sem húsfreyja hafði vanist, en þó eru oft notuð tvö eða fleiri heiti á heimili. T.d. segir einn svarenda: „Við töluðum um hjádiska og fylgidiska. Móðir mín var úr Ljósavatnsskarði og faðir minn úr Hjaltastaðaþinghá.“

Í athugasemdum kom margt fleira skemmtilegt fram. T.d. fékk ég skýringu á því að ég hafði heyrt diskinn undir bollanum, undirskálina, stundum nefndan undirbolla. Skýringin var þessi: „Algengt var að ef kaffið var mjög heitt, hellti fólk úr bollanum í undirbollann og saup/drakk af honum.“

Lengi má skemmta sér yfir tungumálinu og víst er að það er ekki gott að vera of fastur á sínu. Það sem maður sjálfur hefur vanist í bernsku er ekki endilega réttara en eitthvað annað. Í þessu efni þarf maður að hafa opinn huga eins og reyndar á flestum öðrum sviðum.

Endilega SENDIÐ PÓST með ábendingum.

ÍSLENSKTKAFFIMEÐLÆTIEFTIRRÉTTIR

🇮🇸

Fyrirdiskur -
Fallega lagt á kaffiborð – kökudiskurinn vinstra megin við bollann

🇮🇸

ÍSLENSKTKAFFIMEÐLÆTIEFTIRRÉTTIRSMÁKÖKURFASBÓKFÁSKRÚÐSFJÖRÐURÍSLANDBORGARFJÖRÐURHÖRGÁRDALUR

— KÖKUDISKUR, FYRIRDISKUR EÐA EITTHVAÐ ANNAÐ —

🇮🇸

Auglýsing

Meira úr sama flokki

Vöfflur – klassísk uppskrift úr bókinni Við matreiðum

Vöfflur. Fátt er dásamlegra en ilmur af nýbökuðum vöfflum. Það er einhver óútskýrð hlýja sem fylgir þeim. Hér er uppskrif úr hinni ágætu bók Við matreiðum, bók sem ég eignaðist fyrir 35 árum og fletti reglulega upp í. Við matreiðum er hin fínasta bók, hún kom fyrst út árið 1976 og nýlega kom sjötta útgáfan út.

Peruterta, þessi gamla góða

20160830_152036

Peruterta. Í minningunni voru perutertur í öllum barnaafmælum og flestum fermingarveislum í mínu ungdæmi. Botnarnar voru mjúkir og gegnblautir. Þegar ég sá á fasbókinni að Borghildur Jóna var að baka eina slíka fyrir afmæli sonar síns, fékk ég fortíðarþráhyggjukast og bað hana um mynd og uppskrift. Ég bara stóðst ekki mátið.

Hjónabandssæla

Hjónabandssæla

Mjúk og góð hjónabandssæla er góð með kaffinu. Stundum verða hjónabandssælur seigar, kannski vegna þess að þær eru bakaðar of lengi. En eflaust líkar einhverjum að hafa þær seigar.