Veislur og borðhald
Grundvallarreglan varðandi veislur er sú, að leitast við að velja gestina þannig, að þeir falli vel saman, hafi ánægju af samskiptum hver við annan og þar með af veislunni. Í þessu liggur lykillinn að vel heppnaðri veislu eins og lykillinn að illa heppnaðri og leiðinlegri veislu felst í því að velja saman ósamstætt fólk, sem á erfitt með að blanda geði saman.
Annað meginatriði í þessu sambandi er, að gestirnir eru ekki fyrst og fremst komnir til þess að fá í svanginn heldur til þess að blanda geði við gestina og gestgjfana þeim öllum til gagnkvæmrar ánægju. Þess vegna er það misskilin kurteisi, sem stundum er kallað „gestrisni” hér á landi, þegaar gestgjafinn heldur mat eða kökum eða öðrum veitingum svo mjög að gestunum, að þeir verða að borða meira en þeir í raun og veru kæra sig um til þess að losna við nauðið: bara eina til… Gjörðu svo vel … þetta er ekkert, sem þú borðar … Fáðu þér svolítið af þessu, það er svo gott …” o.s.frv. Þetta blaðskellandi gestrisnisnauð er ekki gestrisni og ekki heldur kurteisi heldur dónaskapur, af því að það er gert svo lítið úr persónuleika gestsins, að hann er ekki talinn dómbær á sitt magamál, sína eigin matarlyst, eða ekki talinn hafa einurð og persónuleika til þess að þora að þiggja samkvæmt löngun sinni það, sem fram er reitt, heldur þurfi að neiða hann til að láta að löngun sinni til að borða meira. þessi dónaskapur, sem gengur undir naninu „gestrisni” hér á landi, er sem betur fer á miklu undanhaldi og fátíðari meðal yngri íslenskra hjóna en eldri.
.
Sé vín haft með mat, þá er hvítvín boðið með fiskinum en rauðvín með kjötinu og er viðkomandi vín skenkt um leið og rétturinn er borinn fram. Stundum er rósavín (Rose) borið fram með ljósu kjöti eins og t.d. kjúklingum, kalkúna- og kálfakjöti.
Ekki þarf að taka það fram, að enginn kurteis gestur drekkur sig áberandi ölvaðan í veislu. Slíkt væri grófasti ruddaskapur. Sama er að segja um tóbak yfir borðum. Það er dónaskapur að reykja yfir matarborði. Þá fyrst, þegar gengið hefur verið frá borði og kaffi er veitt annars staðar, kemur til greina að bjóða eða þiggja sígarettu eða vindil. Einstaka forfallnir tóbaksmenn reyna stöðugt að brjóta þessa sjálfsögðu kurteisisreglu, en þeim verður eðlilega lítið ágengt, enda ekki annað en grófasti ruddaskapur að reyna það með því t.d. að taka upp úr eigin vasa sígarettu og bjóða yfir borðum. Með slíku háttalagi er gróflega gengið á sæmd gestgjafa, sem eðlilega ræður því hvað fram er borið við matarborðið.
Hannes Jónsson félagsfræðingur. Vikan 2 tbl. 1966.
.
— GÖMUL RÁÐ OG HÁTTVÍSI — KURTEISI/BORÐSIÐIR — ÍSLENSKT — MATARBOÐ —
.
