Hvað er kurteisi?

Orðið kurteisi á sér rætur í fornfranska orðinu court sem þýðir hirð eða konungshöll. Það er einnig skylt latneska orðinu hortus sem merkir garður. Franska orðið court þýðir því í raun eitthvað sem er afmarkað eða afgirt, og lýsingarorðið cortois, sem dregið er af court, merkti upphaflega hvernig menn skyldu haga sér innan ákveðins svæðis, svo sem í konungsgarði innan hallarmúra. Kurteisi er því í raun að kunna góða hirðsiði. Orðið kurteisi kom inn í íslensku á tíma riddarabókmenntanna, en þær voru samdar og þýddar allt frá 13. öld. Nú er orðið kurteisi haft um hæversku eða siðprýði.

Að gera eitthvað með kurt er að kunna sig og að kurta sig er að halda sér til. Menn gera líka sitthvað með kurt og pí þegar þeir gera eitthvað sómasamlega en nú vita menn hvorki lengur hvaðan orðið pí er komið né hvað það merkir.

Að lokum má benda á að hér á árum áður var mikil áhersla lögð á að kenna mönnum kurteisi, þótt ef til vill finnist fólki ráðin nokkuð undarleg nú á tímum.*

Árið 1945 kom út stórfín bók sem nefnist Kurteisi. Í henni bendir höfundurinn, Rannveig Schmidt, Íslendingum á eitt og annað er viðkemur kurteisi og góðum mannasiðum. Þar stendur meðal annars:

„Enginn ætti að gefa langar lýsingar af kvillum sínum meðan hann situr undir borðum – og forðast slíkt yfirleitt. Það er ógeðslegt og þreytandi og ætti ekki að leyfast, að fólk tali alltaf um veikindi sín og uppskurði – ekkert er leiðinlegra en hlusta á slíkar raunarollur.” …. „Hvorki konur né karlar ættu að greiða sér á mannamótum. Við snyrtum okkur til áður en við förum að heiman.”

* Vísindavefurinn